Απαγορεύτηκαν. Ρίχτηκαν στην πυρά. Λογοκρίθηκαν. Εξοστρακίστηκαν από σχολεία και βιβλιοθήκες. Το κάλεσμα της άγριας φύσης (Τζακ Λόντον), Η καλύβα του μπαρμπα-Θωμά(Χάριετ Μπίτσερ Στόου), Οδυσσέας (Τζέιμς Τζόυς), Αποχαιρετισμός στα όπλα (Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ), Λολίτα (Βλάντιμιρ Ναμπόκοφ), Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι (Ντ. Χ. Λόρενς). Κλασικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας τα οποία σε κάποια περίοδο της εκδοτικής ζωής τους κυνηγήθηκαν ως επιβλαβή και απαγορεύθηκε η ανάγνωσή τους. ΤοΚαθώς ψυχορραγώ (Γουίλιαμ Φόκνερ), ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος (Άλντους Χάξλεϊ), τα Σταφύλια της οργής (Τζον Στάινμπεκ), ο Φύλακας στη σίκαλη (Τζ. Ντ. Σάλιντζερ), το Catch-22 (Τζόζεφ Χέλερ), ο Αόρατος άνθρωπος (Ραλφ Έλισον), ο Άρχοντας των μυγών (Γουίλιαμ Γκόλντινγκ), το 1984 και η Φάρμα των ζώων (Τζορτζ Όργουελ) όπως και η Αγαπημένη (Τόνι Μόρισον) είχαν την ίδια τύχη.
Την εναντίωσή του σε κάθε λογοκρισία και απαγόρευση διατρανώνει ο Σύνδεσμος Αμερικανικών Βιβλιοθηκών (American Library Association-ALA) με τον εορτασμό, ως τις 6 Οκτωβρίου, της Εβδομάδας Απαγορευμένων Βιβλίων, η οποία πραγματοποιείται κάθε χρόνο, περίπου στα τέλη Σεπτεμβρίου, υποστηρίζοντας και προωθώντας την ελευθερία στην ανάγνωση.
Ο θεσμός της Εβδομάδας Απαγορευμένων Βιβλίων συμπληρώνει εφέτος 30 χρόνια. Η πρώτη διοργάνωσή της ήταν το 1982, λόγω της αύξησης των αιτημάτων για απόσυρση βιβλίων από δημόσιες βιβλιοθήκες και σχολικά προγράμματα στις ΗΠΑ. «Η Εβδομάδα Απαγορευμένων Βιβλίων ενώνει τους ανθρώπους του βιβλίου -βιβλιοθηκάριους και βιβλιοπώλες, εκδότες, εκπαιδευτικούς, δημοσιογράφους, εκπαιδευτικούς και όλους τους αναγνώστες- προκειμένου να υποστηρίξουν από κοινού την ελευθερία της αναζήτησης και της έκφρασης ιδεών, ακόμη και εκείνων που ορισμένοι τις θεωρούν ανορθόδοξες ή αντιδημοτικές», γράφει σε ανακοίνωσή του με αφορμή τον εφετινό εορτασμό ο Σύνδεσμος Αμερικανικών Βιβλιοθηκών. Στη διάρκεια αυτής της εβδομάδας, απαγορευμένα βιβλία παρουσιάζονται σε βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία ενώ έχουν προγραμματιστεί δημόσιες αναγνώσεις τους σε 50 πολιτείες.
Σκηνές σεξ, άσεμνη γλώσσα, προσβολή της δημοσίας αιδούς, βία, αναλγησία, ναρκωτικά, βλασφημία, σατανιστικό περιεχόμενο, ρατσισμός, ιδεολογικές θέσεις που προσβάλλουν εθνικές ή μειονοτικές ομάδες, ακαταλληλότητα για συγκεκριμένες ηλικίες. Αυτοί είναι οι συνήθεις λόγοι για τους οποίους τα βιβλία μπαίνουν στο στόχαστρο. Θρησκευτικές και παραθρησκευτικές ομάδες και αυταρχικά καθεστώτα βρίσκονται πίσω από τους πιο σκληρούς και οργανωμένους διωγμούς βιβλίων στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η πρόσφατη αυτοβιογραφία του ινδοβρετανού Σάλμαν Ρούσντι μας αποκάλυψε με λεπτομέρειες το ιστορικό μιας ζωής επικηρυγμένης μετά το «βλάσφημο για το Ισλάμ» μυθιστόρημά του Σατανικοί στίχοι και τον φετφά του Αγιατολάχ Χομεϊνί.
Συνολικά 10.000 αιτήματα απόσυρσης βιβλίων από βιβλιοθήκες και σχολεία έχει καταγράψει ο ALA από το 1990. Οι Περιπέτειες του Χοκ Φιν του Μαρκ Τουέν, το αυτοβιογραφικό Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί της αφροαμενικανής Μάγια Αγγέλου, το Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια της Χάρπερ Λι, το Σφαγείο νούμερο πέντε τουΚερτ Βόνεγκατ, η σειρά περιπετειών του Χάρι Πότερ της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, βρέθηκαν κατά καιρούς στην κορυφή των αιτημάτων αλλά παρέμειναν στα ράφια χάρη σε κάποιους που υπερασπίστηκαν την ελευθερία της ανάγνωσης. Στον κατάλογο με τα απαγορευμένακλασικά έργα του 20ού αιώνα, με περισσότερους από έναν τίτλο τους, εμφανίζονται ο Ντ. Χ. Λόρενς, ο Τζορτζ Όργουελ, ο Κερτ Βόνεγκατ και οι νομπελίστες Γουίλιαμ Φόκνερ, Τζον Στάινμπεκ, Έρνεστ Χέμινγκουεϊ, Τόνι Μόρισον.
Από τους ελληνικούς τίτλους, τα Μυστήρια της Κεφαλονιάς (1856) του Αντρέα Λασκαράτου, με σκέψεις επάνω στην οικογένεια, στη θρησκεία και στην πολιτική στην Κεφαλονιά προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις που οδήγησαν στον αφορισμό του συγγραφέα. Η «βλάσφημη» Πάπισσα Ιωάννα (1866) του Εμμανουήλ Ροΐδη αφορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο. Στον διαβόητο Κατάλογο Απαγορευμένων Βιβλίων της ενέγραψε η Καθολική Εκκλησία τον Τελευταίο πειρασμό του Νίκου Καζαντζάκη. Τέσσερις φορές οδηγήθηκε στο δικαστήριο από τη χούντα ο Μένης Κουμανταρέας με την κατηγορία της έκδοσης «ασέμνου δημοσιεύματος» για τα αφηγήματα της συλλογής Το αρμένισμα(1966), προτού απαλλαχθεί των κατηγοριών το 1969. Από τους νεότερους συγγραφείς το «γυναικείο αντιμυθιστόρημα» Μν (1999) του Μίμη Ανδρουλάκη και το μυθιστόρημαΖιγκ-ζαγκ στις νεραντζιές (1999) της Έρσης Σωτηροπούλου διώχθηκαν ποινικά για «καθύβριση της θρησκείας και του αρχηγού θρησκεύματος» το πρώτο και για «πορνογραφικές περιγραφές και χυδαίες λέξεις» το δεύτερο.
Το διεθνές ρεπορτάζ μας έχει επιστήσει την προσοχή σε συχνές περιπτώσεις λογοκρισίας στην Κίνα, στο Ιράκ, στην Τουρκία, δίνοντας την εντύπωση ότι η λογοκρισία συνδέεται πάντοτε με ανελεύθερα καθεστώτα. Αφθονούν όμως τα αιτήματα απόσυρσης βιβλίων από βιβλιοθήκες και σχολεία και σε Πολιτείες των δημοκρατικών, πολυφυλετικών ΗΠΑ, ειδικά για λόγους που εναντιώνονται σε μια κακώς νοούμενη «πολιτική ορθότητα». Το αισιόδοξο πάντως είναι, σύμφωνα με τα στοιχεία του ALA, ότι ο αριθμός των καταγγελιών μειώνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια: 546 (2006), 420 (2007), 513 (2008), 460 (2009), 348 (2010), 326 (2011).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου