Πολλά χρόνια μετά την έκδοση του εμβληματικού μυθιστορήματος του Ισπανού Χόρχε Σεμπρούν Ο δεύτερος θάνατος του Ραμόν Μερκαντέρ (στη Γαλλία εκδόθηκε το 1969 και στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 1983 από το Θεμέλιο, μεταφρασμένο από τον Aρη Αλεξάνδρου), ένας άλλος ισπανόφωνος συγγραφέας, ο Κουβανός Λεονάρδο Παδούρα, γνωστός για τα αστυνομικά του βιβλία, επιχειρεί να μιλήσει για την αποτρόπαια δολοφονία του Τρότσκι από τις μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν με τον δικό του τρόπο.
Στο Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά ο Παδούρα αφηγείται τη ζωή του επαναστάτη Λιεφ Νταβίντοβιτς Μπρονστάιν, γνωστού ως Τρότσκι, διηγούμενος τα γεγονότα από τότε που έπεσε στη δυσμένεια του Στάλιν και μαζί με τη σύζυγό του Ναταλία Σεντόβα βρέθηκε εξόριστος στις εσχατιές της ασιατικής Ρωσίας, στη Σιβηρία, στην Aλμα Aλτα, έχοντας συντροφιά τη σκυλίτσα του, τη Μάγια.
Παράλληλα, ο συγγραφέας ανατρέχει στο παρελθόν του Ραμόν Μερκαντέρ, του δολοφόνου του μπολσεβίκου ηγέτη, ο οποίος στον Ισπανικό εμφύλιο αγωνίστηκε εναντίον των εθνικιστών του στρατηγού Φράνκο, μαζί με τη μητέρα του, την Καριδάδ, μια φανατική κομμουνίστρια αριστοκρατικής καταγωγής η οποία είχε επιστρέψει στην Ισπανία από την Κούβα.
Κάποια στιγμή οι ζωές αυτών των δύο ανθρώπων διασταυρώθηκαν.
Hταν τότε που ο Στάλιν, αφού διέταξε την εκτέλεση όλων των παλιών του συντρόφων στο κόμμα των μπολσεβίκων, μένοντας μόνος και πανίσχυρος στην εξουσία, θεωρώντας πως ο Τρότσκι αποτελεί απειλή για την παντοδυναμία του και εν όψει του επερχόμενου πολέμου, παρά τη συμφωνία που υπέγραψε με τον Χίτλερ, αποφάσισε την εξόντωσή του.
Ο νεαρός Μερκαντέρ, πιστός στην πατρίδα του και λάτρης του Στάλιν, στρατολογήθηκε από έναν άνθρωπο της Γκεπεού και ανέλαβε να ξεκάνει τον Τρότσκι με οποιονδήποτε τρόπο. Διότι είχε πειστεί, όπως όλοι οι τότε πιστοί στη Σοβιετική Eνωση κομμουνιστές, ότι ο Τρότσκι ήταν προδότης του σοσιαλισμού και της πατρίδας, «ένα σκουλήκι που έχει πουληθεί στους φασίστες».
Η λατινοαμερικάνικη εμπλοκή
Πώς εμπλέκεται η Κούβα στο δίδυμο Τρότσκι - Μερκαντέρ; Είναι απλό: μετά τη δολοφονία του Τρότσκι, στις 20 Αυγούστου 1940 στο Κογιοακάν του Μεξικού, και τη φυλάκιση του Μερκαντέρ (Ζακ Μορνάρ ή Τζάκσον), την αποφυλάκισή του και τη φυγή του στη Μόσχα, όπου του απονεμήθηκε το μετάλλιο του Hρωα της Σοβιετικής Eνωσης, ο δολοφόνος πήγε να ζήσει στην Κούβα, όπου είχε γεννηθεί η μητέρα του. Το κλίμα ήταν φιλικό γι’ αυτόν και το καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο του παρείχε όλα τα μέσα για να ζήσει εν ειρήνη.
Πέθανε στην Αβάνα το 1978, άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Για τον Παδούρα, ο οποίος ως το 1989, έτος της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου και κατάρρευσης των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού», είχε απόλυτη άγνοια, όπως και κάθε Κουβανός, για τις περιπέτειες και τις ιδέες του Τρότσκι – άρα δεν μπορούσε να είναι τροτσκιστής – ήταν μια ευκαιρία να αναφερθεί εξαντλητικά στη ζωή του. Επινόησε λοιπόν έναν κουβανό συγγραφέα, τον Ιβάν Κάρδενας Ματουρέλ, και μέσω αυτού αφηγήθηκε την ιστορία.
Τον Μάρτιο του 1977, εποχή κρίσης για την κουβανική οικονομία καθώς ο στόχος για παραγωγή 10 εκατομμυρίων τόνων ζάχαρης – το κυριότερο εξαγωγικό προϊόν της χώρας – δεν καλύφθηκε, ο Ιβάν, παλεύοντας να βγάλει τα προς το ζην, περιπλανιέται σε μια παραλία έξω από την Αβάνα και διαβάζει ένα βιβλίο του Ρέιμοντ Τσάντλερ που περιέχει το διήγημα «Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά».
Τότε γνωρίζει έναν παράξενο άνθρωπο με δυο σκυλιά που του συστήνεται ως Λόπες και του διηγείται μια ιστορία: την ιστορία του Ραμόν Μερκαντέρ.
Το βιβλίο ευτύχησε να μεταφραστεί από τον Κώστα Αθανασίου, του οποίου οι υποσημειώσεις λύνουν αρκετές απορίες του αναγνώστη σχετικά με την πλοκή.
Μια ελεγεία για τη Σοβιετική Ενωση
Ο Παδούρα δεν γράφει ιστορική μελέτη, αλλά μυθιστόρημα με στοιχεία θρίλερ. Μολονότι οι ήρωές του είναι υπαρκτά πρόσωπα, παρ’ ότι αφηγείται πραγματικά επεισόδια αναφέροντας χρονολογίες, αρκετά από τα γεγονότα είναι επινοημένα.
Το τονίζει ο ίδιος στο Σημείωμα του τέλους, όταν επιμένει πως η ιστορία του «έχει οργανωθεί σύμφωνα με τις ελευθερίες και τις απαιτήσεις της μυθοπλασίας». Στην πραγματικότητα ο συγγραφέας, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα στα τέλη του 20ού αιώνα, όταν η Κούβα υπέφερε τα πάνδεινα στη λεγόμενη «ειδική περίοδο», μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, έγραψε το μυθιστόρημά του για έναν σοβαρότατο λόγο: χρησιμοποίησε τη δολοφονία του Τρότσκι ως πρόσχημα.
Ηθελε να μιλήσει για την άνοδο, την ακμή και την πτώση του κομμουνισμού και να πραγματευτεί «τη διαστροφή της ουτοπίας του 20ού αιώνα», όπως υπογραμμίζει, της«διαδικασίας στην οποία πολλοί επένδυσαν τις ελπίδες τους και τόσοι από μας έχουμε χάσει όνειρα, χρόνια, ακόμη και αίμα και ζωή». Ο Παδούρα δεν καταγγέλλει, ούτε μεμψιμοιρεί. Τον ήρωά του, τον φανατικό οπαδό του Στάλιν, τον αντιμετωπίζει με συμπόνια.
Τον χαρακτηρίζει κι αυτόν θύμα του παράφρονος Γεωργιανού ο οποίος δεν σκότωσε μόνο εκατομμύρια συμπατριώτες του, μα αμαύρωσε και την εικόνα της πατρίδας του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου