Οι συναντήσεις των ομάδων, που αυτή τη στιγμή αριθμούν εικοσι τρία μέλη, πραγματοποιούνται κάθε μήνα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Λεμεσό.

25/8/11

Are books dead, and can authors survive?

Will books, as we know them, come to an end?

Yes, absolutely, within 25 years the digital revolution will bring about the end of paper books. But more importantly, ebooks and e-publishing will mean the end of "the writer" as a profession. Ebooks, in the future, will be written by first-timers, by teams, by speciality subject enthusiasts and by those who were already established in the era of the paper book. The digital revolution will not emancipate writers or open up a new era of creativity, it will mean that writers offer up their work for next to nothing or for free. Writing, as a profession, will cease to exist.

Generation Y and the End of Paper


First of all I'd like to clear up the question: "The end of Books?" This is misleading as it seems purely technical – a question of the paper mill versus the hard drive. Of course the paper book will survive, you may say; it will reinvent itself as it did before. Haven't future projections been wrong in the past? Didn't they say Penguin paperbacks would destroy the print industry in 1939? That the printing press would overthrow Catholicism after 1440? That home videos would destroy cinema?

On the paper front, depending on whom you listen to, statistics vary wildy. Barnes and Noble claims it now sells three times as many digital books as all formats of physical books combined. Amazon claims it has crossed the tipping point and sells 242 ebooks for every 100 hardbacks, while Richard Sarnoff, CEO of Bertelsmann, admits that the future of the paper book is tied to the consumption habits of a generation: the baby boomers. Generation Y-ers (the children of the boomers) already consume 78% of their news digitally, for free, and books will follow suit. Interpreting Sarnoff's calculations, the paper book has a generation left.

But let's leave the survival of the paper book alone, and ask the more important question: Will writers be able to make a living and continue writing in the digital era? And let's also leave alone the question: why should authors live by their work? Let's abandon the romantic myth that writers must survive in the garret, and look at the facts. Most notable writers in the history of books were paid a living wage: they include Dostoevksy, Dickens and Shakespeare. In the last 50 years the system of publishers' advances has supported writers such as Ian McEwan, Angela Carter, JM Coetzee, Joan Didion, Milan Kundera, Don DeLillo, Salman Rushdie, Norman Mailer, Philp Roth, Anita Shreve, Graham Greene, Muriel Spark and John Fowles. Authors do not live on royalties alone. To ask whether International Man Booker prizewinner Philip Roth could have written 24 novels and the award-winning American trilogy without advances is like asking if Michelangelo could have painted the Sistine Chapel without the patronage of Pope Julius II. The economic framework that supports artists is as important as the art itself; if you remove one from the other then things fall apart.

And this is what is happening now.

The Retreat of Advances


With the era of digital publishing and digital distribution, the age of author advances is coming to an end. Without advances from publishers, authors depend upon future sales; they sink themselves into debt on the chance of a future hit. But as mainstream publishers struggle to compete with digital competitors, they are moving increasingly towards maximising short-term profits, betting on the already-established, and away from nurturing talent. The Bookseller claimed in 2009 that "Publishers are cutting author advances by as much as 80% in the UK". A popular catchphrase among agents, when discussing advances, meanwhile, is "10K is the new 50K". And as one literary editor recently put it: "The days of publishing an author, as opposed to publishing a book, seem to be over."

Publishers are focusing on the short term and are dropping midlist writers. Midlisters – neither bestsellers nor first-timers – were formerly the Research and Development department of publishers in the 20th century. It was within the midlist that future award-winners and bestsellers were hot-housed (Don Delillo, for example, was supported as a midlist author over the six underperforming books that preceded his Pulitzer-nominated, multi-award winning novel, Underworld.

In reaction to the removal of their living wage, many writers have decided to abandon the mainstream entirely: they've come to believe that publishers and their distribution systems are out of date; that too many middle-men (distributors, booksellers) have been living off their work. When authors either self e-publish or do deals through agents that to go straight to digital they embrace a philosophy of the digital market called the long tail.

Living in the Long Tail





The long tail is best described by business adviser, futurologist, guru and editor of Wired Magazine, Chris Anderson, in his book The Long Tail, or Why the Future of Business is Selling Less of More. An alternative tagline for the book is How Endless Choice is Creating Unlimited Demand. In simple terms, the long tail derives its name from graphs of sales against number of products. Whereas throughout the 20th century publishers concentrated on selling only a few heavily promoted "hits" or "bestsellers" in bulk, digital shopping has meant that what was originally a tail-off in sales, has now become increasingly profitable. Rather than selling, say, 13m copies of one Harry Potter book, a long tail provider can make the same profits by selling 13m different "obscure", "failed'" and "niche" books.

The long tail is Amazon and iTunes, Netflix, LoveFilm and eBay. It is, arguably, between 40% to 60% of the market, which was hidden and/or simply unavailable before the advent of online shopping.

As more consumers come online and chose to select content for themselves, the long tail gets longer. It also starts to demolish the old mainstream system of pre-selection, mass marketing and limited shelf space for "bestsellers". Amazon is a successful long-tail industry: it has forced publishers into selling their books at 60% discount and driven bookshops out of business. As the long tail grows, the mainstream mass market shrinks and becomes more conservative. The long tail has created this effect in all of the other industries that have gone digital.

Myths of the Long Tail


The recent enthusiasm for the long-tail market does, however, obscure a very basic economic fact: very few writers and independent publishers can survive in the long tail. Amazon can sell millions of books by obscure authors, while at the same time those authors, when they get their Amazon receipts, will see that they have sold only five books in a year. This is not an accident, but part of a trend endemic to the digital world. As Chris Anderson said in his book Free: Why $0.00 is the future of business: "Every industry that becomes Digital will eventually become free."

The reason why a living wage for writers is essential is that every industry that has become digital has seen a dramatic, and in many cases terminal, decrease in earnings for those who create "content". Writing has already begun its slide towards becoming something produced and consumed for free.

In the Free Revolution, why should anyone pay for content?


The following are facts about the financial downturn in the digital industries:

(1) Home videos
Originally the industry started off with consumers having to buy expensive equipment (VHS, LaserDisc etc) - which were superseded by DVD, then by online video streaming. Over and above the possibility of ripping pirate videos (according to a 2010 study by OVN, 69% of the population do this already), the price of watching a feature film or TV show is now trending towards zero. Sites like Netflix and LoveFilm have thousands of films available to watch entirely for free or with subscriber packages for a few pounds a month. In 2005 alone, the Motion Picture Association of America announced that the movie industry lost $6.1bn to piracy (75% higher than they expected).

(2) Music
A statistical study on Information is Beautiful shows that for a musician to earn the minimum wage in the US, per month, he or she would have to sell either 143 self-pressed CDs, 1,161 retail album CDs or 4,053,110 plays on Spotify (with a 0.0016 percent royalty. In an article in Society of Authors journal The Author, Martin Hodkinson states that "Hundreds of people have 'downed their tools' in the music business, through no choice of their own. The total income of the industry dropped by 25% between 1999 and 2008 and is expected to fall by 75% by 2013."

(3) Porn

(4) Computer games

(5) Newspapers
Across the board in March 2010, every national UK paper fell in circulation by between 6% and 27%. News International lost half of its value in Q1 of 2009. As newspapers lay off staff to cut costs, they confront the fact that newspaper readership is tied to an ageing demographic. A recent business story claimed that "printing the New York Times costs twice as much as sending every subscriber a new Kindle."

(6) Photography
Staff photographers at newspapers have been laid off over the last five years. Picture desks now use amateur online photo archives instead of commissioning new images and get pictures for a fraction of previous costs or entirely for free.

(7) Telecommunications
In the 1980s, the price of a call to India from the UK was £2 a minute. Now, with fibre-optic cable, it is 4p. With Skype it's absolutely free. As concerns handsets, generally, within two years of manufacture a phone's price tends towards zero. New packages give free phones in return for small monthly payments. This impacts all other digital industries as new smart phones lower their costs on the promise of access to a world of increasingly free digital content.

(8) The internet
Many of the largest growth industries in the last decade provide an entirely free service to the consumer: Google, Yahoo, YouTube. These have facilitated other sites made by consumers for consumers, for free: the blogosphere, open source, social networks, Wikipedia. All of these, to quote Anderson, are "produced by entirely free labour, consumed with no expectation of payment or monetary exchange". As he says, "'Free' is the gift of silicon valley to the world".

The Free revolution - So who's selling what to whom?


Before we go back to books, let's look at what all this means. For all its digital-friendly rhetoric and the co-option of "radical" jargon, surely the people at Google, Yahoo and YouTube aren't working for free. These companies are making a profit big enough to place them on the Fortune 500. So if the future of digital media is "free", where does the money come from?

While providers such as Yahoo and Google provide free content, at the same time, on every screen, they sell advertising space. The culture (books, films and music) that you find for free on the sites, is not the product, it has no monetary value. The real product Yahoo and Google are selling is something less tangible – it is you.

Your profile and that of millions of other consumers are being sold to advertisers. Your hits and clicks make them money.

These digital providers are not in any way concerned with or interested in content, or what used to be called "culture". To them culture is merely generic content; it is a free service that is provided in the selling of customers to advertisers. Ideally for service providers, the customers will even provide the culture themselves, for free. And this is what we do when we write blogs, or free ebooks or upload films of ourselves, at no cost.

Forecasts predict that within 10 to 15 years the largest "publishers" in the world will be Google, Amazon and Apple. In May 2010, Google announced plans to compete with Amazon, Barnes and Noble and Apple by launching its own online ebook store, which requires no e-reader and no fees. In August of the same year, Google annonunced its intention to scan all known books (130m) by the end of the decade. All of which would be available for free or for a minuscule one-off payment to authors of around $60 per book. Google is still caught up in legal wrangles, but this change is coming.

Piracy and competitive discounting – the race to the bottom


Back again to books. In all of the cases above, digital industries have been pushed towards zero price by two factors: (1) mass piracy and (2) the consumer demand for massive discounts. Book piracy has only just begun but it is now very simple to break through the DRM protection systems set up by publishers and to illegally download books in less than 60 seconds. The shift to piracy moves imperceptibly in the mind of the consumer, as Adrian Hon, founder of a leading games company outlined in the Telegraph.

It starts in this way: consumers download electronic copies of books that they already own for convenience sake (an activity that the New York times claims is ethical). This introduces people to ebook torrents. Then they start downloading classics: "Tolkien and CS Lewis are both dead, so why should I feel bad about pirating their books?" And since they have enough memory on their e-reader to store 3,500 books and the e-reader came with four preloaded free classics to start with, what difference will it make? Then, says Hon, "you'll have people downloading ebooks not available in their country yet. Then it'll be people downloading entire collections, just because it's quicker. Then they'll start wondering why they should buy any ebooks at all, when they cost so much."

In every digital industry the attempt to combat piracy has led to a massive reduction in cover price: the slippery slope towards free digital content.

Will digital books be any different from jpegs, quicktimes and mp3s? What makes them so, other than a desire by the currently dominant generation to preserve what they have known - a trend that will be outgrown when that generation passes?

The Long Term against the Long Tail


Is there an alternative to this catastrophe? If so, it cannot lie where Chris Anderson recommends, in having what he terms "freemium viewing" – locked or extra content for subscribers (a system devised for newspapers and computer games). What would this mean for the book? An extra chapter? An author's commentary? The final sentence if you pay more?

An alternative could lie in authors writing apps and blogs, on both of which, the author would get paid per 10,000 or so hits, by advertisers. Or it could lie in crowd funding – with innovations such as publishing house 'Unbound'. You have enough readers, they pay a dollar or a pound, and en masse they see you through the duration required to write the book, that you then give then for free.

The trend of consumers demanding ever more for ever less is not restricted to culture. It's a phenomenon well documented by writers such as Zygmunt Bauman and Naomi Klein: the "race to the bottom", in which competing corporations cut their prices in the bid to put all other competitors out of business.

Can books be written in sweatshops?


Well, books might not be manufactured in China and Korea but the long tail is the sweatshop of the future, and it will contain millions of would-be-writers who will labour under the delusion that they can be successful in the way writers were before, in the age of the mainstream and the paper book.

There is no simple solution. All that is clear is that for authors and publishers to abandon each other only accelerates the race towards free content.

Authors must respect and demand the work of good editors and support the publishing industry, precisely by resisting the temptation to "go it alone" in the long tail. In return, publishing houses must take the risk on the long term; supporting writers over years and books, it is only then that books of the standard we have seen in the last half-century can continue to come into being.

This is something that publishers are well aware of, but still seem powerless to do anything about. As Sarnoff CEO of Bertelsmann has said, "… as things switch to digital there is the danger that a lot of value can leak out of the industry, and that our authors, our artists won't have enough revenues there to pay for their best work and that we won't have enough revenue to pay for our own infrastructure."

If the connection between publishers and writers splits completely, if they fail to support and defend each other, then both will separately be subjected to the markets' demand for totally free content, and both shall have very short lives in the long tail. The writer will become an entrepreneur with a short shelf life, in a world without publishers or even shelves.

But ultimately, any strategy conceived now is just playing for time as the slide towards a totally free digital culture accelerates. How long have we got? A generation. After that, writers, like musicians, filmmakers, critics, porn stars, journalists and photographers, will have to find other ways of making a living in a short-term world that will not pay them for their labour.

The only solution ultimately is a political one. As we grow increasingly disillusioned with quick-fix consumerism, we may want to consider an option which exists in many non-digital industries: quite simply, demanding that writers get paid a living wage for their work. Do we respect the art and craft of writing enough to make such demands? If we do not, we will have returned to the garret, only this time, the writer will not be alone in his or her cold little room, and will be writing to and for a computer screen, trying to get hits on their site that will draw the attention of the new culture lords – the service providers and the advertisers.

I ask you to take the long view, to look a generation beyond where we are now, and to express concern for the future of the book. I ask you to vote that the end of "the book" as written by professional writers, is imminent; and not to be placated with short-term projections and enthusiasms intended to reduce fear in a confused market. I ask you to leave this place troubled, and to ask yourself and as many others as you can, what you can do if you truly value the work of the people formerly known as writers.


24/8/11

Η Θεωρία των χορδών -Χοσέ Κάρλος Σομόθα


Γνωρίζουμε ότι o Ντεκάρτ ανακάλυψε το "Σύστημα Συντεταγμένων", παρατηρώντας μια μύγα να περπατάει σ' ένα ταβάνι με πλακάκια. Η μικρή ομάδα των επιλέκτων επιστημόνων, οι οποίοι κυκλοφορούν στις πυρακτωμένες σελίδες του μυθιστορήματος του Χοσέ Κάρλος Σομόθα, ανακαλύπτουν έντρομοι το Χάος, μελετώντας συστηματικά ορισμένα κρίσιμα πορίσματα της νεωτερικής Φυσικής.
Στη συνέχεια ισχυρών παροτρύνσεων και ανάλογων επιχορηγήσεων από μια διεθνή εταιρεία, συνωμοτικών μάλλον βλέψεων, οι ήρωες του βιβλίου οδηγούνται στη λήψη της πιο ριψοκίνδυνης απόφασης, να δουν δηλαδή στην οθόνη του υπολογιστή τους, απομονωμένοι σε ένα νησί του Ινδικού Ωκεανού, ονόματι Νέα Νέλσον, ό, τι συνιστά την προϊστορία και την Ιστορία. Κατ’ αρχήν επιλέγεται η περίοδος της επικυριαρχίας των δεινοσαύρων και ακολουθεί το διάστημα, το οποίο ορίζουν οι τελευταίες ημέρες του ιστορικού χαρακτήρα του Ιησού Χριστού. Ένα από τα νεότερα μέλη των μοιραίων σκαπανέων θα διαπράξει λόγω ακριβώς της άμετρης φιλοδοξίας, αλλά και της ακηδίας που τον διακρίνει, τον ολέθριο σολοικισμό, την εμπλοκή του δηλαδή στο συγκρουσιακό πεδίο των βίαιων τριβών του παρελθόντος με το τρέχοντα χωρόχρονο. Το τι επακολουθεί οφείλεται στη γνωστή μυθοπλαστική ικανότητα του συγγραφέα, ο οποίος μας έχει συνηθίσει σε καλώς συγκερασμένα σχήματα συνύπαρξης του Παραλόγου με το «απολύτως» Εφικτό, με τη συνδρομή πάντα των τελευταίων επιτευγμάτων των λεγομένων θετικών επιστημών, αλλά και της φιλοσοφίας εν γένει.
Η αρχή του Ντέιβιντ Χιουμ, η οποία τονίζει ότι «η εμπειρία είναι η αρχή που με πληροφορεί για τις διάφορες συζεύξεις των αντικειμένων στο παρελθόν. Το έθος είναι η αρχή που με κάνει να περιμένω το ίδιο και στο μέλλον. Και οι δύο μαζί λειτουργούν συνωμοτικά με τη φαντασία» αξιοποιείται καταχρηστικά: η υπέρβαση των μέτρων της αντοχής του ανθρώπου, καθώς ανοίγεται στο αχανές Αντικείμενο-Γεγονός, θα ποινικοποιηθεί από τον Ήλιο και θα τιμωρηθεί δεόντως από τις Ερινύες. (Ιδέτε Πραγματεία για την ανθρώπινη νόηση, 1.4.7.3, εκδόσεις «Πατάκη», 2005). Με άλλα λόγια, η σαφώς παραβατική και γι’ αυτό ολέθρια διάρρηξη των όσων καλώς ή κακώς παρήλθαν ισοδυναμεί, από πλευράς δεινών, με την προοπτική της θεοποίησης του ανθρώπου, όπως την προπαγανδίζει ο ανεκδιήγητος βιβλικός Όφις.
Στο βαθμό μάλιστα που ο χρόνος είναι κινητή μορφή της αιωνιότητας, όπως τον θέλει ο πλατωνικός Τίμαιος, τότε τα εξειδικευμένα πειράματα της ανάκτησης του απώτερου ή και απώτατου Πριν ενδέχεται να συμπαρασύρουν τον επιπόλαιο και ανώριμο παρατηρητή του χρόνου στην τροχιά του όντως όντος: η σύνδεση της ύπαρξης με τη συμπαντική δύναμη, την ακήρατη ποιότητα-ποσότητα, την οποία ονόμασε Βούληση ο Αρθούρος Σοπενχάουερ, χωρίς προηγουμένως να έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα, οδηγεί μαθηματικά αν όχι στην ανέκκλητη εξάλειψη του εγώ, πάντως στην απορρόφηση της υφής του από τον άγνωστο Χ της κοσμικής Μηχανής.
Αν όντως «η αντιμετώπιση του πεπρωμένου εξακολουθεί να παραμένει η πεμπτουσία της γνώσης», για να θυμηθούμε το εμβληματικό πρόταγμα του Ζωρζ Μπατάιγ, από την τελευταία του διάλεξη στο Κολέγιο Κοινωνιολογίας, το 1939, (ιδέτε Η ιερή κοινωνιολογία του σύγχρονου κόσμου, εκδόσεις «Κέδρος», 2006), τότε οι έκθαμβοι πολιορκητές του Χθες, διαπράττουν άλλο ένα σφάλμα: ακυρώνουν την διακρίβωση των παραμέτρων του μέλλοντος, ό, τι δηλαδή τους αφορά άμεσα, εδώ και τώρα, προκειμένου να αδράξουν το απαγορευμένο μήλο, δηλαδή το μολυσματικό παρελθόν του κόσμου. Κατά τα άλλα η ενδεχόμενη απαξία του παράτολμου έως ανθρωποκτόνου στη χειρότερη των περιπτώσεων εγχείρημα έχει ήδη υπογραμμιστεί δεόντως από ένα μέρος της λεγόμενης αποδεκτής λογοτεχνίας. Έστω οι εξής ενδεικτικοί αφορισμοί: «ο Σουηδός αφηνόταν στη συνηθισμένη ανθρώπινη επιθυμία να θες να ζήσεις άλλη μια φορά το παρελθόν-να περάσεις μερικά ακίνδυνα λεπτά μες στην αυταπάτη της επιστροφής στον ευεργετικό αγώνα του παρελθόντος.[…] Σε τελική ανάλυση, αυτό που αποκαλούν ‘‘παρελθόν’’ όσοι περιφέρονται σε κάτι τέτοιες συναντήσεις δεν είναι ούτε θραύσμα θραύσματος του παρελθόντος. Είναι το παρελθόν που δεν έχει εκτονωθεί – τίποτα δεν επανέρχεται στη μνήμη, τίποτα. Σκέτη νοσταλγία.» (Ιδέτε εν προκειμένω Φίλιπ Ροθ, Αμερικανικό ειδύλλιο, εκδόσεις «Πόλις», 1999, σσ. 164 και 87).
Η μετάφραση διακρίνεται και για τη ρηματική της ευλυγισία.


















22/8/11

"Εφυγε" από τη ζωή ο Νίκος Θέμελης

Οταν αρρώστησε βαριά ο Νίκος Θέμελης και πονούσε πολύ, πάλευε με τις παραισθήσεις που του προκαλούσαν τα ισχυρά αναλγητικά και έβαζε στοιχήματα με τον θάνατο ότι θα προλάβει να συμπληρώσει το συγγραφικό του όραμα. Τότε οι συνεντεύξεις δεν γίνονταν πια στο γραφείο του αλλά στο σπίτι του. Καθόμασταν στο ζεστό και φιλικό καθιστικό της μονοκατοικίας του στου Παπάγου, με το τσάι που ετοίμαζε η τρυφερή σύντροφός του Μαριάννα, και όταν τελείωνε η συζήτησή μας με ανέβαζε κουτσαίνοντας στο επάνω πάτωμα να μου δείξει με καμάρι το καβαλέτο του και τους πίνακές του. Ημιτελείς και ολοκληρωμένοι, παραστατικοί με μια μεταφυσική διάσταση όλοι τους, αυτοί αποτελούσαν τη βάση στα εξώφυλλα των μυθιστορημάτων του. «Η ζωγραφική», μου έλεγε, «ήταν η δημιουργική μου διέξοδος από τα γυμνασιακά μου χρόνια μέχρι που ανέλαβε πρωθυπουργός ο Σημίτης». Τότε, το 1996, αποφάσισε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του στη λογοτεχνία που τελικά απορρόφησε όλο τον ελεύθερο χρόνο του. Ηταν 49 ετών, αφιερωμένος στο όραμα του εκσυγχρονισμού πριν ακόμη η λέξη αυτή γίνει πολιτικό σύνθημα, και δεν έκανε κοινωνική ή κοσμική ζωή, αλλά και δεν του περίσσευε χρόνος. Για να προλάβει λοιπόν, έγραφε… προφορικά! «Μιλώ στο κασετόφωνό μου διότι τα χέρια μου δεν τρέχουν με την ταχύτητα του μυαλού μου. Μετά, όταν δακτυλογραφηθεί το κείμενο, αρχίζω το χτένισμα. Πάντα όμως έχω στο μυαλό μου ως αφετηρία τη φέρουσα ιδέα. Την "Αναζήτηση", την "Ανατροπή", την "Αναλαμπή"...».
Αυτό που πάνω απ' όλα ξεχώριζε τον Θέμελη απ' τους μπεστσελερίστες της εποχής του δεν είναι μόνο ότι έγραφε μυθιστορήματα ιδεών με υψηλή δόση λογοτεχνικότητας. Ηταν ότι είχε σχέδιο. Και τα επτά βιβλία που κυκλοφόρησε από το 1998 έως το 2010 απαντούν στο αίτημα που κυριάρχησε μετά το 1981 για αλλαγή της νοοτροπίας και μεταβολή των συνειδήσεων στην ελληνική κοινωνία. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν υπολογίσει κανείς ότι όλα τα βιβλία του μαζί έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 815.000 αντίτυπα! Να κάτι που δεν έχει χωνέψει το λογοτεχνικό σινάφι, το οποίο άργησε να αποδεχτεί το γεγονός πως ένα πολιτικό πρόσωπο έγραφε βιβλία με λογοτεχνικές αρετές και κέρδισε με το σπαθί του το ευρύ κοινό ως πεζογράφος.
«Ο Θέμελης διερευνά με τι υλικό θα φτιάξουμε τη νέα εθνική συνείδησή μας για να σταθούμε όρθιοι στα πόδια μας» είχε πει χαρακτηριστικά το 2003 ο καθηγητής Αντώνης Λιάκος, ο άτυπος σύμβουλός του σε ζητήματα σύγχρονης Ιστορίας. Και παρουσιάζοντας την «Αναλαμπή» (που κλείνει την τριλογία ζωντανεύοντας την περίοδο 1910-1934 των μεταρρυθμίσεων του Βενιζέλου, τις οποίες υπονόμευσαν οι ελλαδίτες αστοί), σημείωνε πως «τέτοια λογοτεχνικά έργα συμβάλλουν στη διαμόρφωση ιστορικής κουλτούρας».
 

20/8/11

Μεταφρασμένη λογοτεχνία - Εκδόσεις που ετοιμάζονται

Οι επιλογές των ελλήνων εκδοτών στους τίτλους της ξένης πεζογραφίας, για το φετινό καλοκαίρι, κρίνονται ακόμα στους πάγκους των βιβλιοπωλείων και στους τόπους των διακοπών. Είναι ομολογουμένως πολλές και καλύπτουν όλες τις αισθητικές απαιτήσεις.
Παρά την κρίση, στο πρώτο εξάμηνο του 2011, το πεδίο της μεταφρασμένης λογοτεχνίας αποδείχθηκε ιδιαίτερα πλούσιο, με αρκετούς κλασικούς στο πρόγραμμα, σίγουρα αναγνώσματα καταξιωμένων σύγχρονών μας συγγραφέων αλλά και πολλές νέες προτάσεις.
Οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι επιστρέφουν δριμύτεροι το προσεχές φθινόπωρο και ετοιμάζουν τα βιβλία που θα εκδώσουν μέχρι το τέλος του χρόνου κλείνοντας έτσι και το δεύτερο εξάμηνο του προγραμματισμού τους για το 2011. Το «Βήμα» επιχειρεί μια πρώτη «χαρτογράφηση» του τοπίου των βιβλίων που θα κυκλοφορήσουν μέχρι τον επόμενο Δεκέμβρη.
Το πολυαναμενόμενο «2666» του φοβερού χιλιανού Ρομπέρτο Μπολάνιο θα κυκλοφορήσει τελικά μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου στις εκδόσεις «Αγρα». Ο «Μπόρχες του 21ου αιώνα» (ο χαρακτηρισμός, τηρουμένων των αναλογιών, δεν είναι υπερβολικός), που έφυγε δυστυχώς πρόωρα απ’ τη ζωή το 2003, πρόλαβε ν’ αφήσει πίσω του μια σειρά έργων υψηλής ποιότητας. Το «2666» που κυκλοφόρησε το 2004 θεωρείται το αριστούργημά του, μια αναγνωστική εμπειρία. Ο ίδιος σκόπευε να εκδώσει πέντε διαφορετικά βιβλία που τελικά έγιναν τα πέντε κεφάλαια του μυθιστορήματος που κέρδισε το Βραβείο του Κύκλου των Κριτικών στην Αμερική το 2008. Ο ίδιος πρόλαβε να αποσπάσει και το σημαντικό ισπανικό βραβείο «Ρόμουλο Γκαλιέγος» το 1999. Η κολασμένη αφήγηση του Μπολάνιο μας ταξιδεύει στην πόλη Σάντα Τερέζα στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού όπου καθημερινά δολοφονούνται μυστηριωδώς νεαρές κοπέλες. Στην ουσία πρόκειται για την πραγματική πόλη Χουάρες του Μεξικού που άρχισε ν’ απασχολεί την κοινή γνώμη απ’ το 1993 όταν εκεί, στα σύνορα της ανομίας και της βίας, άρχισαν να αγνοούνται φτωχές εργάτριες. Τα εκατοντάδες θύματα δίνουν την ευκαιρία σ’ έναν πραγματικό καλλιτέχνη να αποδείξει ότι το μυθιστόρημα έχει ακόμα περιθώρια ουσιαστικής «διεύρυνσης», παρά τα όσα τελεσίδικα λέγονται περί του αντιθέτου.
«Η πατρική κληρονομιά» (Πόλις) του Φίλιπ Ροθ, η οποία είχε κυκλοφορήσει παλαιότερα απ' τις εκδόσεις Χατζηνικολή, συγκαταλέγεται στις αληθινές ιστορίες (non fiction) του συγγραφέα και αφορά τον πατέρα του. Ο γηραιός Χέρμαν Ροθ, με τον πλούτο των αναμνήσεων απ' τη ζωή στο Νιούαρκ της Νέας Υόρκης, βιώνει τις ματαιώσεις και την ανημπόρια του γήρατος. Ο γιος του, ημι-αυτοβιογραφούμενος, τον παρακολουθεί με το ανελέητο βλέμμα του, βαθιά συμπονετικό αλλά και αιχμηρά σαρκαστικό. Οι εκδόσεις «Πόλις» αγόρασαν τα δικαιώματα όλων των βιβλίων του Ροθ απ' τον εκδοτικό οίκο Χατζηνικολή που έκλεισε. Μια εμβληματική αμερικανίδα συγγραφέας, που ανήκει και στις μεγάλες μορφές της Νέας Δημοσιογραφίας στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, η Τζόαν Ντίντιον γράφει ένα βιβλίο για την απώλεια του συντρόφου της και την αγωνία της για την επιβίωση του παιδιού της. «Η χρονιά της μαγικής σκέψης» (Κέδρος) είναι μια πολύ προσωπική ιστορία που βραβεύτηκε στις ΗΠΑ με το «Εθνικό Βραβείο Βιβλίου» του 2005 στην κατηγορία Non Fiction.
Ο Κάρλος Φουέντες βάζει μια κομμένη κεφαλή, να θυμηθεί και να διηγηθεί τη σύγχρονη ιστορία του Μεξικού (όπου σήμερα το έγκλημα κυβερνά ατιμώρητο) στο νέο πολυσέλιδο μυθιστόρημά του «Η θέληση και η τύχη» (Καστανιώτης).  Επιπλέον, οι εκδόσεις «Άγρα» μέχρι το τέλος του χρόνου θα εκδώσουν το magnum opus του σπουδαίου μεξικανού συγγραφέα «Terra Nostra», ένα πραγματικό καλλιτέχνημα της σύγχρονης λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, ένα απ’ τα καλύτερα βιβλία που έχουν γραφτεί ποτέ στην ισπανική γλώσσα. Ο Φουέντες αναμειγνύει την ιστορία της Ισπανίας και της Νότιας Αμερικής, τον ινδιάνικο παγανισμό με τον χριστιανισμό και με ποικίλες λογοτεχνικές φόρμες, εγκιβωτισμένες ιστορίες και ζηλευτούς χαρακτήρες, μας χαρίζει ένα πραγματικό έπος που αναπτύσσεται στα συντρίμμια των  διαφορετικών αυτών πολιτισμών. Λέγεται, ότι ο «εθνικός συγγραφέας» του Μεξικού έχει στο συρτάρι του πολλά μυθιστορήματα των οποίων όμως δεν έχει γράψει ακόμα το τέλος.
Στην «Ωκεανίδα» είναι έτοιμος για τύπωμα ο πρώτος τόμος του μυθιστορήματος της αμερικανίδας Αυν Ραντ «Ο Ατλας επαναστάτησε». Το τρομακτικό σε μέγεθος μυθιστόρημα της συγγραφέως (και το πλέον αναγνωρίσιμο) του «αντικειμενισμού» θα κυκλοφορήσει σε τρεις συνολικά τόμους πριν το 2012. Επίσης ετοιμάζονται το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ με τίτλο «Τζεβντέτ μπέη και υιοί» αλλά και μια εκ βαθέων εξομολόγηση του ιάπωνα Χαρούκι Μουρακάμι για το τρέξιμο και τη συγγραφή, το «Γιατί πράγμα μιλάω, όταν μιλάω για το τρέξιμο».
Ο κορυφαίος αλβανός συγγραφέας Ισμαήλ Κανταρέ στο νέο του βιβλίο «Το μοιραίο δείπνο» (Μεταίχμιο) μας μεταφέρει στο Αργυρόκαστρο του 1943 προσπαθώντας να διαλευκάνει τι πραγματικά ήταν η επίσκεψη ενός διακεκριμένου χειρουργού στο σπίτι του γερμανού διοικητή μια μυστηριώδη νύχτα: δοσιλογισμός ή γνήσιος πατριωτισμός; Ο βραβευμένος με δυο Μπούκερ στο πρόσφατο παρελθόν, αυστραλός Πίτερ Κάρεϊ επανέρχεται στα ελληνικά με το ιστορικό μυθιστόρημα «Ο Παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική» (Ψυχογιός) όπου ο Αλέξις ντε Τοκβίλ στρην ουσία, συγγραφέας του έργου «Η δημοκρατία στην Αμερική», ταξιδεύει στο Νέο Κόσμο και με τον προστάτη και κατάσκοπό του τον Παπαγάλο (έναν άνθρωπο που ήθελε να γίνει ζωγράφος αλλά κατέληξε υπηρέτης) παρατηρεί τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές σε μια κρίσιμη στιγμή της ιστορίας.
Οι εκδόσεις «Κέδρος» μεταφράζουν για πρώτη φορά στα ελληνικά τον Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, έναν απ' τους πιο εκρηκτικούς και ταλαντούχους συγγραφείς της νέας γενιάς που αυτοκτόνησε το 2008, τον οποίο θα γνωρίσουμε από τη συλλογή διηγημάτων του «Αμερικανική Λήθη» και θα εκδώσουν το νέο μυθιστόρημα του Μπρετ Ίστον Έλις «Αυτοκρατορικές απολαύσεις» που επικεντρώνεται στην Καλιφόρνια της χλιδής και της παρακμής, την κρίση της μέσης ηλικίας και τον αξιακό εκτροχιασμό της σύγχρονης κοινωνίας.

Ο γνωστός μας σκωτσέζος Αντριου Ο' Χέιγκαν φιλοδοξεί να μας κερδίσει εκ νέου με το μυθιστόρημα «Η ζωή και οι απόψεις του σκύλου Μαφ και της φίλης του, της Μέριλιν Μονρόε» (Πόλις). Η τελευταία φάση της ζωής, στις αρχές της δεκαετίας του 60', αυτής της μοιραίας ξανθιάς μέσα απ' τα μάτια και το στόμα ενός διασκεδαστικού αφηγητή, του σκύλου που της χάρισε ο Φρανκ Σινάτρα.
Ο γάλλος Ερίκ Φοτορινό, μετά τα «Κινηματογραφικά φιλιά», πάντα στις εκδόσεις «Πόλις», μας παρουσιάζει στο «Κορσακόφ» έναν διακεκριμένο νευρολόγο που πάσχει απ' το ομώνυμο σύνδρομο και τις διαταραχές της μνήμης του έρχεται να τις καλύψει το σύμπτωμα της νόσου που είναι η μυθοπλασία. Επίσης, ο Τριστάν Γκαρσία με το πρώτο μυθιστόρημά του «Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων» γράφει για το κίνημα της χειραφέτησης των ομοφυλοφίλων στη Γαλλία του 80' αλλά και την πληγή του έιτζ μέσα απ' τη δραματική ιστορία δυο ζευγαριών.
Ο αμερικανός Ερικ Λάρσον «Στον κήπο με τα θηρία, Ενα συναρπαστικό χρονικό της ανόδου του Τρίτου Ράιχ» αφηγείται αυτά που πέρασε μια οικογένεια αμερικανών στην χιτλερική Γερμανία διερευνώντας τη σκοτεινή σαγήνη του ναζισμού ενώ ο Λοράν Γκοντέ, που έχει βραβευτεί με Γκονκούρ στη Γαλλία, στο νέο του μυθιστόρημα «Στο έλεος του κυκλώνα» ασχολείται με τα δαιμόνια της φύσης και των ανθρώπων, την πίστη αλλά και τη δύναμη της ελπίδας, με φόντο την πρόσφατη καταστροφή στη Νέα Ορλεάνη. Τα βιβλία τα αναμένουμε απ' τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» όπως και τα «Εγγλέζικα σπαστά» του πρωτοεμφανιζόμενου Στίβεν Κέλμαν, για ένα νεαρό Γκανέζο που προσπαθεί να προσαρμοστεί, να μεγαλώσει σε μια σκληρή πολυπολιτισμική γειτονιά στο Πέκαμ του Λονδίνου. Το μυθιστόρημα ανταγωνίζεται στη μακρά λίστα του φετινού Μπούκερ δυο πολύ εκλεπτυσμένες πένες.
Πρόκειται για τον ιρλανδό Σεμπάστιαν Μπάρι και τον άγγλο Αλαν Χόλινγκχερστ. Τα βιβλία τους, «The Stranger's Child» (Το παιδί του ξένου) και το «On Canaan's Side» (Εις γην Χαναάν) αντιστοίχως, που σκάβουν τις μνήμες και το ρευστό παρελθόν των πατρίδων τους, ετοιμάζονται στις εκδόσεις Καστανιώτη. Επιπλέον, στις ίδιες εκδόσεις, ο ισπανός Ενρίκε Βίλα Μάτας επιστρέφει με την «Δουβλινιάδα» του, μια παρωδία για το τέλος του κόσμου και μια ανησυχία για το τέλος της ίδιας της λογοτεχνίας ενώ ο ελβετός Μάρτιν Ζούτερ, με μια απ' τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εκδοτικές επιτυχίες των τελευταίων ετών όπως «Ο μάγειρας του έρωτα», συνδυάζει έρωτα, χρήμα και συναίσθημα με τη γαστριμαργία.
Eπανεκδίδεται, σε μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα, το κλασικό μυθιστόρημα του νομπελίστα Ουίλιαμ Φόκνερ «Καθώς ψυχορραγώ»: το ταξίδι μιας οικογένειας στον αμερικανικό νότο μέσα στη δυστυχία της Μεγάλης Υφεσης του 30'. Το μυθιστόρημα που ανήκει στα αριστουργήματα του εικοστού αιώνα και στα διαμάντια της λογοτεχνίας του southern gothic κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1970, στην ίδια μετάφραση, απ' τον ίδιο οίκο.
Σε νέα μετάφραση (το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει απ' τις εκδόσεις Οδυσσέας το 1992) επανεκδίδεται η πιο γνωστή συλλογή διηγημάτων του «αμερικάνου Τσέχοφ» και «βρώμικου ρεαλιστή» Ρέιμοντ Κάρβερ με τίτλο «Ο καθεδρικός ναός». Θα κυκλοφορήσει απ' τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» σε μετάφραση του Γιάννη Τζώρτζη. Στην ομότιτλη ιστορία ένας τυφλός βοηθά έναν άντρα, που 'χει κανονικά την όρασή του, να σχεδιάσει έναν καθεδρικό που δεν είχε δει ποτέ στη ζωή του.
Τέλος, με τα δύο μικρότερα μέλη της οικογένειας Γκλας ασχολείται ο  Τζ. Ντ. Σάλιντζερ στο βιβλίο του «Φράνυ & Ζούι» (πρώτη φορά στα ελληνικά απ’ τον «Επίκουρο» το 1983)  στις δύο ιστορίες που είχαν πρωτοδημοσιευθεί στο περιοδικό New Yorker γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Θα κυκλοφορήσουν σε νέα μετάφραση απ’ τις εκδόσεις «Καστανιώτη».
 
 
 


Διαδικτυακό μυθιστόρημα της βραβευμένης με Νομπέλ το 2004 Ελφρίντε Γέλινεκ

Η Ελφρίντε Γέλινεκ συντηρεί διαδικτυακή σελίδα, http://elfriedejelinek.com, εδώ και 15 χρόνια και είχε μέχρι σήμερα γύρω στους 800.000 επισκέπτες. Είναι ένα είδος ιδιωτικού εκδοτικού οίκου άνευ εμπορικού ενδιαφέροντος. Η συγγραφέας απαγορεύει την ανατύπωση και επιτρέπει την αναδημοσίευση αποσπασμάτων ή παραθεμάτων αποκλειστικά και μόνο με την δική της άδεια.
Οταν πήρατε το βραβείο Νομπέλ πολλοί συνάδελφοί σας ξεδίπλωσαν τις μεγαλύτερες κακίες εναντίον σας. Πώς επέδρασε αυτό στην ψυχική ισορροπία σας; Είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο από τότε παρουσιάζεστε δημοσίως όλο και λιγότερο;
Ναι, είμαι ευάλωτη και εύθικτη στις προσβολές. Εχω έναν αρρωστημένο ναρκισσισμό όπως και πολλά μοναχοπαίδια. Πρόκειται για βαθιά διαταραχή της προσωπικότητας και, δυστυχώς, δεν υπάρχει θεραπεία για να απαλλαγεί κανείς από αυτό το κουσούρι. Σίγουρα είναι και αυτός ένας λόγος, όχι ο μόνος, που δεν βγαίνω πια πολύ στη δημοσιότητα.
Κυρία Γέλινεκ, επαναλαμβάνετε διαρκώς ότι αποφεύγετε τους ανθρώπους και τη δημοσιότητα, αλλά η προσωπική σας σελίδα στο Διαδίκτυο δείχνει ότι βρίσκεστε στο επίκεντρο της ζωής. Σχολιάζετε ανελλιπώς την επικαιρότητα, επιτίθεστε στην υπουργό Εσωτερικών της Αυστρίας που προωθεί την απέλαση αλλοδαπών, γράφετε δοκίμια και άρθρα για συναδέλφους καλλιτέχνες. Τα κείμενά σας αλλά και τα θεατρικά έργα σας δεν δείχνουν συγγραφέα αποτραβηγμένη από τα εγκόσμια. Το αντίθετο μάλιστα, δημιουργείτε την εντύπωση ότι παρακολουθείτε τα πάντα με εγρήγορση και συμμετοχή.
Ναι, αλλά αυτό είναι σύνηθες στις εργασίες μου: μια ζωή γνωρίζω την επικαιρότητα από δεύτερο χέρι, από την περιγραφή των μέσων επικοινωνίας. Φοβάμαι πως δεν υπάρχει πια αυθεντική εικόνα των πραγμάτων, βλέπει κανείς τα πάντα φιλτραρισμένα μέσα από τη γνώμη που έχει ήδη γι' αυτά. Ισως μόνο σπάνια, όπως για παράδειγμα ο Χάντκε, ο οποίος είναι κατά κάποιο τρόπο το αντίθετο από μένα, ο αντίποδάς μου. Πιστεύει στην πρωτογενή τοποθέτηση. Να δει κάτι έτσι όπως κανείς δεν το έχει δει έως τότε, κάτι που εγώ θεωρώ αδύνατο. Ο Χάντκε όμως το πετυχαίνει.
Επίσης, δεν υπάρχει πλέον δυνατότητα προσωπικής παρέμβασης παρότι οι άνθρωποι πολύ θα ήθελαν να το πιστέψουν. Το σύστημα είναι τόσο κλειστό που κάτι τέτοιο δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει.
Κάποτε είπατε πως ο καπιταλισμός αποδείχθηκε τελικά νικητής.
Οι εξελίξεις όμως δείχνουν ότι ο καπιταλισμός μάλλον έχασε την αξιοπιστία του. Σε ένα από τα τελευταία θεατρικά σας κάνετε σκέψεις για την κατάρρευση της οικονομίας.
Ο καπιταλισμός νίκησε και είχε όλες τις δυνατότητες. Τώρα μας δείχνει εντυπωσιακά σε ποια κρίση μπορεί να φτάσει όταν δεν βάζει κανείς όρια στις ελεύθερες αγορές και εμπιστεύεται τον νεοφιλελευθερισμό. Συμβαίνει λοιπόν τώρα μια αρκετά παράξενη και κωμική αντιστροφή: στις μητέρες-χώρες του καπιταλισμού το κράτος καλείται να κρατικοποιήσει ή να στηρίξει τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις. Το βρίσκω πολύ αστείο (είναι και το θέμα της πρόσφατης θεατρικής μου κωμωδίας), αλλά δυστυχώς το τραγικό είναι ότι πλήττονται τόσο πολλοί άνθρωποι από την κατάσταση αυτή.
«Το ξεκίνημα της ιστορίας μου είναι η πόλη που πεθαίνει, η πόλη που λόγω της οικονομικής κρίσης αρχίζει να ξεφτάει, αρχίζουν να πεθαίνουν οι άκρες της», λέει η Γέλινεκ στο «Βιβλιοδρόμιο». «Τέτοια συγκεκριμένα παραδείγματα υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται λοιπόν για φθορά, στασιμότητα, εντροπία και τέλος για θάνατο. Οχι και ό,τι καλύτερο».
Η Ελφρίντε Γέλινεκ έγραφε και δημοσίευε σταδιακά στο Διαδίκτυο τον «Φθόνο» επί τρία ολόκληρα χρόνια, από τον Απρίλιο του 2007, με τον χαρακτηρισμό «ιδιωτικό μυθιστόρημα».
Η ίδια το περιγράφει ως ακατάσχετο παραλήρημα των πολλαπλών νευρώσεών της, τις ρίζες των οποίων τοποθετεί στην παιδική της ηλικία. Στα δεινά της, όπως λέει, συνέβαλαν ο υψηλής μόρφωσης πατέρας της, χημικός στο επάγγελμα, ο οποίος κατέληξε σε ψυχιατρείο, η συναισθηματικά παγωμένη και αχόρταγη για κυριαρχία μητέρα της, η οποία ήθελε να επιβεβαιωθεί ως επιτυχημένη προαγωγός αναδεικνύοντας το παιδί της σε μουσική ιδιοφυΐα και, τέλος, η φοίτησή της σε καθολική σχολή καλογραιών για τις οποίες το μοναδικό που μετρούσε ήταν η πειθαρχία και η υπακοή. Ολα αυτά η Ελφρίντε Γέλινεκ, γεννημένη το 1946 στην πολίχνη Muerzzuschlag της Αυστρίας, τα εσωτερίκευσε τόσο ώστε να βρίσκονται διαρκώς παρόντα στο έργο της. «Είμαι ένα ζόμπι, δεν είμαι ζωντανή», είχε πει η Γέλινεκ παλαιότερα στη γερμανική εφημερίδα «Die Zeit» μετά την έκδοση του προκλητικού βιβλίου της «Λαγνεία».
Εχει καθόλου αλλάξει η σκοτεινή οπτική γωνία σας;
Oχι. Εξάλλου στο νέο μυθιστόρημά μου υπονοώ τον φθόνο των νεκρών για τους ζωντανούς.
Yστερα από τα μυθιστορήματα «Λαγνεία» (1989) και «Απληστία» (2000), η Γέλινεκ αφιερώνει ακόμη ένα βιβλίο της σε βιβλική αμαρτία. Την αρχή κάθε κεφαλαίου διακοσμεί η περίφημη ροζέτα του Ιερώνυμου Μπος, στην οποία απεικονίζονται τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα.
Κεντρικές φιγούρες του μυθιστορήματος είναι δύο, η «εγώ» συχνά και «Ε.Γ.» και η Μπριγκίτε Κ. Ηδη από το τρίτο κεφάλαιο παρεμβαίνει συνέχεια η αφηγήτρια που σε πρώτο πρόσωπο αφηγείται τα δικά της παθήματα. Το ερώτημα για την τύχη της πρωταγωνίστριας τίθεται επιτακτικά γιατί η ως επί το πλείστον κακόκεφη αλλά παντογνώστρια αφηγήτρια την τυραννάει και τη στριμώχνει ολοένα.

Η Γέλινεκ εντάσσει και πάλι την ιστορία της στην Αυστρία, στο τρισάθλιο Μπρουκ αν ντερ Μουρ. Η Μπριγκίτε Κ., μια μαραμένη δασκάλα βιολιού, ζει στο απωθητικά «ειδυλλιακό» τοπίο μιας πόλης που πεθαίνει. Φθίνει ο πρώην ανθηρός κόμβος ενεργειακών εγκαταστάσεων, έργο του χιτλερικού Χέρμαν Γκέρινγκ, ενώ ο τουρισμός είναι σε άνοδο με τη δημιουργία χιονοδρομικού κέντρου. Η Μπριγκίτε Κ. ντύνεται πολύ πιο κομψά από ό,τι σηκώνει το περιβάλλον της. Ο άνδρας της όμως το σκάει με την κατά πολύ νεώτερη γραμματέα του. Γυναίκα και βουνό εγκαταλείπονται από τους πρώην επικαρπωτές τους, το αρσενικό και τη βιομηχανία. Η απαξίωση και ο ευτελισμός δημιουργούν ένα είδος μελαγχολικού μαγνητισμού.
Το σύστημα δεν αφήνει περιθώρια στην Μπριγκίτε Κ. αλλά ούτε στη Γέλινεκ.
Δεν αντιμετωπίζετε ποτέ με συμπάθεια τους πρωταγωνιστές των μυθιστορημάτων σας;
Οχι, τους πρωταγωνιστές μου τους βλέπω όπως ένας φυσιοδίφης το αντικείμενό του. Παρατηρεί από απόσταση αλλά κάτω από μικροσκόπιο. Ετσι κι εγώ. Είναι σαν να κάνω πειράματα σε χώρο επώασης και παρακολουθώ τι θα προκύψει. Βέβαια, σαν καλή μισάνθρωπος που είμαι το γνωρίζω πάντα εκ των προτέρων. Το τέλος του μυθιστορήματός μου ήταν από την αρχή σαφές. Κατασκεύασα τη δομή του μυθιστορήματός μου ώστε να ξεχειλίζει σαν ορμητικό ποτάμι σχηματίζοντας μαιάνδρους. Ηθελα, κάτι που δεν το είχα κάνει ποτέ σε βιβλίο, να προσθέτω διαρκώς προσωπικά αυτοβιογραφικά στοιχεία, τα οποία να παρεκτρέπονται συχνά από την πλοκή. Επομένως, κατηφής η ατμόσφαιρα.
Εχετε πει ότι η δημοσίευση του βιβλίου στο Διαδίκτυο έχει να κάνει με την αγοραφοβία σας. Μήπως είναι και μια πράξη ενάντια στους μηχανισμούς των εκδοτικών κυκλωμάτων;
Αν το μυθιστόρημα κυκλοφορούσε σε μορφή βιβλίου, ο θόρυβος θα ήταν σίγουρα μεγαλύτερος. Υπήρξαν κάποιες κριτικές, αλλά τίποτα περισσότερο. Ακριβώς όμως αυτά τα γρανάζια των λογοτεχνικών μηχανισμών ήθελα να αποφύγω. Και το πέτυχα, νομίζω. Γι' αυτό και είμαι ευχαριστημένη. Το μυθιστόρημα είναι γραμμένο ειδικά για το Διαδίκτυο, γιατί βεβαίως έπρεπε να προσαρμόσω τη λογοτεχνική μου μέθοδο στο μέσον. Γι' αυτό και την κυρίως ιστορία, την πλοκή δηλαδή, διαδέχονται σχεδόν ημερολογιακά κομμάτια με προσωπικές μου σημειώσεις και γενικές παρατηρήσεις. Υπάρχουν δηλαδή πάμπολλες παρεκβάσεις από την υπόθεση του μυθιστορήματος, λοξοδρομήσεις σχεδόν απαγορευτικές για το στήσιμο ενός στρωτού κειμένου. Εδώ που τα λέμε, για μένα ήταν πάντοτε σπουδαιότερη η γλώσσα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το κατά πόσον είναι δυνατόν να μιλήσει από μόνη της ξεσκεπάζοντας την ψεύτικη αυτοπεποίθησή της _ εννοώ τον ιδεολογικό χαρακτήρα της _ ακόμη και χωρίς να το θέλει.
Αναλύετε συχνά τις εξουσιαστικές σχέσεις που δημιουργεί η γλώσσα, αλλά γιατί χαρακτηρίζετε τον «Φθόνο» ιδιωτικό μυθιστόρημα;
Κάπως ειρωνικά το ονομάζω ιδιωτικό μυθιστόρημα, γιατί παραμένει κατά κάποιο τρόπο ιδιοκτησία μου, παρότι μπορεί να το διαβάσει δωρεάν όποιος θέλει. Αυτός ο συγκερασμός ιδιωτικού και δημόσιου με ερέθισε. Μέσω αυτού, βρήκα στην ουσία τη λογοτεχνική φόρμα μου. Επίσης, το ιδιαίτερο είναι ότι μπορώ κάθε ώρα και στιγμή να δημοσιεύσω κάτι και ταυτόχρονα να πάρω άφεση από αυτό, σχεδόν όπως κάνει η Καθολική Εκκλησία μετά την εξομολόγηση.

Πηγή: http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=4650797

Είκοσι πέντε χρόνια από τον θάνατο του Μπόρχες - Μία συνέντευξη του 1962 στην El Pais

Στις 14 Ιουνίου του 1986 ο αργεντινός συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες, από τους κορυφαίους συγγραφείς του 20ού αιώνα, πέθανε από καρκίνο του ήπατος στη Γενεύη. Ήταν 86 ετών.

Στοχαστής, δοκιμιογράφος, πεζογράφος, ποιητής, ανθολόγος, μεταφραστής, καθηγητής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, ήταν ένας διανοούμενος του οποίου η έντονη επίδραση παραμένει άφθαρτη.

Η Σουηδική Ακαδημία δεν του απένειμε ποτέ το Νομπέλ λογοτεχνίας, κάτι που δυσαρεστούσε τον συγγραφέα του «Βιβλίου των φανταστικών όντων», της «Παγκόσμιας ιστορίας της ατιμίας», του «Άλεφ», των «Μυθοπλασιών», του «Βιβλίου της άμμου», όμως τα πυκνά σύντομα κείμενά του με το ιδιαίτερο ύφος, όπου ο φιλοσοφικός στοχασμός και το πλήθος των διακειμενικών αναφορών συναντιούνται με το φανταστικό και το μαγικό, τα αγάπησαν αναγνώστες σε όλον τον κόσμο και γνώρισαν αναρίθμητους μιμητές.

Εντελώς τυφλός από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, ζούσε με τη μητέρα του ως τον θάνατό της -με ένα μικρό διάλειμμα-, η οποία είχε αναλάβει τον ρόλο της βοηθού και γραμματέως του.

Τιμώντας τα 25 χρόνια από τον θάνατό του, η ισπανική εφημερίδα «El País» φιλοξενεί αφιέρωμα στον σπουδαίο συγγραφέα, στο οποίο ο αμερικανός δημοσιογράφος των «Νew York Times» και συγγραφέας Γκέι Ταλίς θυμάται την πρώτη του συνάντηση με τον Μπόρχες με την αφορμή συνέντευξης για την εφημερίδα του.

Η συνάντησή τους πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 1962, στο ξενοδοχείο Algonquin της Νέας Υόρκης. Μεταφέρουμε ορισμένα αποσπάσματα από την αφήγηση του χρονικού της συνάντησής τους, το οποίο, μία πεντηκονταετία αργότερα, διαβάζεται με πολύ ενδιαφέρον.


 
Όταν ο Γκέι Ταλίς συνάντησε τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Ήμουνα γύρω στα 30. Εκείνη την εποχή εργαζόμουν ως συντάκτης στους «Τimes». Μια μέρα με κάλεσε ο αρχισυντάκτης μου και μου ανέθεσε να πάρω συνέντευξη από τον Μπόρχες, του οποίου το έργο γνώριζα βεβαίως. Στην προοπτική της συνάντησης με τον μεγάλο λογοτέχνη ένιωσα να με καταλαμβάνει νευρικότητα.

Συναντηθήκαμε στο λόμπι του ξενοδοχείου του τη συμφωνημένη ώρα. Μολονότι γνώριζα ότι ήταν τυφλός, μου έκανε αμέσως εντύπωση η εμφανής εγρήγορση του, η ετοιμότητά του να πληροφορηθεί τα πάντα. Καθόταν σε μια καρέκλα με ψηλή πλάτη από την οποία έμοιαζε να παρακολουθεί το πήγαινε έλα των δεκάδων πελατών που κινούνταν στο θορυβώδες λόμπι. Δίπλα του βρισκόταν η μητέρα του, η οποία, παρ' ότι ήταν τότε στα 85 της, δεν φαινόταν μεγαλύτερη από 60 ετών.

Μπορώ να πω ότι ήταν μια γυναίκα καταπληκτικής ομορφιάς, ανεπηρέαστης από την ηλικία. Φαντάζομαι ότι δεν θα ήταν πολύ ομορφότερη στα 25 της, διότι στα 85 ακτινοβολούσε ζωντάνια και ενέργεια διαχρονική και το απαλό δέρμα του προσώπου της μαρτυρούσε γυναίκα καλά διατηρημένη, η οποία πρέπει να αφιέρωνε καθημερινά χρόνο στην περιποίηση του εαυτού της ώστε να παραμένει ελκυστική.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μου με τον γιο της, άκουγε προσεκτικά και μερικές φορές έλεγε κάτι, μια λέξη, για να υπογραμμίσει όσα έλεγε εκείνος.

Η συνάντηση με τον Μπόρχες και την αξέχαστη μητέρα του δεν κράτησε περισσότερο από μισή ώρα. Όπως και ο πατέρας και ο παππούς του, ο προπάππος και ο προπροπαππούς του, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες οδηγούνταν αργά στην τύφλωση. Αλλά ακόμη και η τύφλωση, μου είπε, έχει πλεονεκτήματα.

«Πριν, ο έξω κόσμος παρενέβαινε πολύ»
, δήλωσε ο 62χρονος αργεντινός διανοούμενος. «Τώρα, όλος ο κόσμος είναι κλεισμένος μέσα μου. Και βλέπω καλύτερα, γιατί μπορώ να δω όλα τα πράγματα που ονειρεύομαι. Ήταν μια σταδιακή τύφλωση, τίποτε τραγικό», συνέχισε. «Αν τυφλωθείτε ξαφνικά, ο κόσμος όλος γκρεμίζεται. Αλλά αν περάσετε πρώτα από το λυκόφως, τα πράγματα κυλούν διαφορετικά. Δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτε. Μπορείτε να ησυχάσετε. Οι τυφλοί έχουν πολλή γλύκα. Η κωφοί, όμως, όχι. Οι κωφοί είναι πολύ ανυπόμονοι. Μερικές φορές οι άνθρωποι γελούν με τους κωφούς. Κανείς όμως δεν γελάει με έναν τυφλό».

Τις προσεχείς ημέρες ο Μπόρχες έδινε σειρά διαλέξεων σε αμερικανικά πανεπιστήμια, στο Γέιλ, στο Χάρβαρντ, στο Κολούμπια, στο Πρίνστον για κλασικά κείμενα της αργεντινής λογοτεχνίας, «όπως το θαυμάσιο ποίημα "Martín Fierro" που γράφτηκε από τον José Hernández το 1872 και μιλά για έναν gaucho ο οποίος είναι πραγματιστής αλλά και λίγο ρομαντικός. Επίσης θα παρουσιάσω έναν άλλο μεγάλο αργεντινό ποιητή, τον Lugones, που μετέφρασε Όμηρο στα ισπανικά».

Καθ' όλη την περιοδεία των διαλέξεών του, εφόδια του Μπόρχες αποτελούσαν η εξαιρετική, η σχεδόν αλάθητη, μνήμη του -συνέπεια της τύφλωσης επίσης- και η δυναμική μητέρα του. Η μητέρα του Μπόρχες, όπως ο γιος της, έζησε το μεγαλύτερο μέρος των προεπαναστατικών χρόνων στο Μπουένος Άιρες αγωνιζόμενη ενάντια στον Χουάν Περόν, μάλιστα κάποτε πέρασε μία εβδομάδα στη φυλακή επειδή συμμετείχε σε διαδήλωση εναντίον του.

«Οι συγγραφείς υπέφεραν πολύ στα χρόνια της δικτατορίας»
, είπε ο Μπόρχες, αλλά εξίσου κακή ήταν η κατάσταση στην Αργεντινή και 30 χρόνια νωρίτερα, «όταν διαβάζαμε τα έργα και πλέναμε τα ρούχα ο ένας του άλλου». Τώρα, όμως, οι συγγραφείς είχαν προοδεύσει, και ιδιαίτερα εκείνος. Είχε ήδη συγγράψει 30 βιβλία δοκιμίων, ποίησης και διηγημάτων.

«Δεν πιστεύω ότι ο Περόν γνώριζε ότι γραφόταν λογοτεχνία στη χώρα του»
, λέει ο Μπόρχες. «Μας δημιουργούσε κάθε δυνατό εμπόδιο, αλλά εκείνο που τον απασχολούσε περισσότερο στην πραγματικότητα ήταν να παρακινήσει τους ανθρώπους σε όλον τον κόσμο να εναντιωθούν στις ΗΠΑ και να στείλει ανθρώπους στη φυλακή».
Αν και ο Μπόρχες δεν μπορούσε τότε να μαντέψει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της τελευταίας συνεδρίασης του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών στην Πούντα ντελ Εστε στην Ουρουγουάη (όταν η Κούβα αποβλήθηκε από τον Οργανισμό), είπε ότι «δυστυχώς» ο Φιντέλ Κάστρο φαίνεται ότι έχει εξασφαλίσει πόρους και «οι κομμουνιστές είναι έτοιμοι».

«Οι Βορειοαμερικανοί πάντοτε παρεξηγούνται»,
πρόσθεσε. «Αν δώσετε χρήματα στον κόσμο, πιστεύουν ότι τους δωροδοκείτε. Αν δεν τους δώσετε…», σκέφτεται, «ίσως είναι καλύτερα».

Η μητέρα του Μπόρχες κοίταξε το ρολόι του και του θύμισε ότι είχε ένα άλλο ραντεβού σε λίγα λεπτά. Σηκώθηκα, έσφιξα το χέρι και των δυο και τους ευχαρίστησα που μου αφιέρωσαν τον χρόνο τους. Έπειτα έτρεξα στα γραφεία των «Νew York Times», τα οποία ήταν μόλις δύο τετράγωνα μακριά, ελπίζοντας αυτό που θα έγραφα να ήταν αντάξιο αυτού του εξαιρετικού ανθρώπου των γραμμάτων και της μητέρας του. Στον δρόμο σκεφτόμουν όσα είπε για τους τυφλούς, ειδικά την αλησμόνητη φράση: «Τώρα, όλος ο κόσμος είναι μέσα μου και βλέπω καλύτερα γιατί μπορώ να βλέπω τα πράγματα που ονειρεύομαι».


 

 

Επανάσταση στις συσκευές ανάγνωσης


 

Για να μαθαίνουν οι νεότεροι και να θυμούνται οι παλιοί.