Τις τελευταίες μέρες του χρόνου διάβαζα στο κρεβάτι προτού κοιμηθώ το βιβλίο του Timothy W. Ryback «Η βιβλιοθήκη του Χίτλερ» (σε τέλεια μετάφραση της Αλεξάνδρας Κονταξάκη). Και τι παράξενο: επειδή στο εξώφυλλο υπάρχει η φωτογραφία του, κάθε νύχτα, σβήνοντας το φως, γύριζα το βιβλίο από την πλευρά του οπισθοφύλλου σαν να μην ήθελα να με κοιτάζει ο Χίτλερ ενώ κοιμόμουν.
«Η βιβλιοθήκη του Χίτλερ» έχει υπότιτλο «Τα βιβλία που επηρέασαν τη ζωή του» και διατρέχει τη βιογραφία του μέσα από τις αναγνώσεις της κάθε φάσης της ζωής του. Όμως ο Ryback δεν περιορίζεται σε μια καταγραφή και σχολιασμό των βιβλίων (μερικά από τα οποία είναι αναμενόμενα, άλλα είναι αιφνιδιαστικά): αφηγείται τη ζωή του Χίτλερ σαν να πρόκειται για μυθιστόρημα· και τη ζωή των βιβλίων σαν να πρόκειται για ζωντανά πλάσματα. Στην ουσία πρόκειται για μια φιλοσοφική ανάλυση της μοίρας των βιβλίων, πράγμα που αφορά ιδιαιτέρως εμάς τους συγγραφείς. Φαντάσου, λόγου χάρη, να γίνει ένα από τα βιβλία σου pillow book ενός πολιτικού εγκληματία! Φαντάσου να γίνεις ο αγαπημένος συγγραφέας ενός τέρατος!
Τα βιβλία έχουν τη δική τους διαδρομή, τον δικό τους προορισμό. Το επαναλαμβάνω συχνά σε φίλους συγγραφείς που αγχώνονται μετά την έκδοση ενός βιβλίου τους: ό,τι και να κάνεις, ή να μην κάνεις, habent sua fata libelli – τα βιβλία ζουν τη ζωή τους κι εμείς τη δική μας. Έτσι, ο άνθρωπος που έκαιγε βιβλία διάβαζε –με τον τρόπο του- ένα ή και δύο βιβλία την ημέρα: ο φυτοφάγος, ο ζωόφιλος και φιλόμουσος Χίτλερ ήταν επίσης αχόρταγος αναγνώστης. Αλλά, όπως θα περίμενε κανείς, τα γούστα του καθρέφτιζαν το ποιόν του: διαβάζοντας μπορείς να γεμίσεις το κεφάλι σου σκουπίδια – κι αν είναι ήδη γεμάτο σκουπίδια, τα βιβλία δεν εγγυώνται καλύτερες μέρες. Ο Χίτλερ είχε λοιπόν κάποια «συνέπεια»: προγονολατρεία, αντισημιτισμό, γερμανοκεντρισμό – η «συνέπεια» δεν είναι απαραιτήτως αρετή· συχνά, συχνότατα, αποτελεί σύμπτωμα βαθιάς ψυχικής διαταραχής. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χίτλερ παρέμεινε απαράλλακτος από το 1915, όταν, ως δεκανέας στο μέτωπο του Μεγάλου Πολέμου διάβαζε μια αρχιτεκτονική ιστορία του Βερολίνου, μέχρι το 1945 όταν η βιβλιοθήκη του λεηλατήθηκε από τους Σοβιετικούς. O Ryback γράφει λοιπόν τέσσερα βιβλία μαζί: το πρώτο είναι η βιογραφία του Χίτλερ και το πώς τα γεγονότα της ζωής του και του κόσμου συνδυάζονται με τις αναγνώσεις του (από τον «Ιούλιο Καίσαρα» του Σαίξπηρ στον «Φρειδερίκο τον Μεγάλο» του Κάρλαϊλ) – το πώς αναζητούσε επικύρωση των πολιτικών του ιδεοληψιών μέσα από τα βιβλία. Κατά κάποιον τρόπο, σχολιάζει ο Ryback, ο Χίτλερ δεν επηρεάστηκε από τα βιβλία: τα επέλεγε (όπως όλοι μας;) με γνώμονα τις ιδέες και την ψυχοσύνθεσή του και τα διάβαζε (όπως όλοι μας;) με τον ίδιο γνώμονα. Δεν διαβάζουμε όλοι το ίδιο βιβλίο: οι αναγνώσεις είναι περίπου όσες και οι αναγνώστες.
Το δεύτερο βιβλίο που περιέχεται σ’ αυτόν τον τόμο του Ryback είναι πληροφοριακό: αραδιάζει τα βιβλία της προσωπικής βιβλιοθήκης του Χίτλερ - όσα διασώθηκαν, όσα διέγραψαν αλλόκοτες τροχιές από χέρι σε χέρι κι όσα μισοκαταστράφηκαν στη θύελλα της ιστορίας. Η προσωπική μας βιβλιοθήκη είναι ένα κάτοπτρο: έτσι, ο εκλεκτικισμός του Χίτλερ αποδεικνύεται παραπλανητικός· στην πραγματικότητα διάβαζε ξανά και ξανά το ίδιο βιβλίο παρότι οι συγγραφείς και οι τίτλοι διέφεραν. Ωστόσο, ανάμεσα στα ιστορικά, εκκλησιαστικά (ο Χίτλερ προσπαθούσε να συναρμολογήσει μια σχέση με την Καθολική εκκλησία), αποκρυφιστικά και στρατιωτικά αναγνώσματα βρίσκουμε ρομαντικά μυθιστορήματα με βοσκοπούλες: όπως η Λένι Ρίφενσταλ έπαιζε σε ταινίες με ορεσίβιους και ροδομάγουλες αρμέχτρες, έτσι κι ο Χίτλερ διάβαζε, λάθρα, τα Άρλεκιν της εποχής.
Το τρίτο βιβλίο του Ryback, που χωράει μέσα σ’ αυτές τις 430 σελίδες, είναι αρχειακό υλικό, αποτέλεσμα μακρόχρονης έρευνας. Ο συγγραφέας, αναζητώντας τα βιβλία του Χίτλερ, βρήκε ανάμεσα στις σελίδες ενός τόμου, μια τρίχα από το μουστάκι του...Στη «Βιβλιοθήκη του Χίτλερ» ζωντανεύει η ιστορία – και μαζί το ερώτημα που απασχολεί τους ιστορικούς: «Τι θα είχε συμβεί αν...» και «Τι θα είχε συμβεί αν δεν...» Η ανθρωπότητα βαδίζει σε τεντωμένο σχοινί - κι όταν ερευνάμε το παρελθόν γίνεται ολοφάνερη η τυχαία φύση των πραγμάτων.
Το τέταρτο βιβλίο είναι η περιγραφή ενός οικουμενικού κόσμου από σελίδες: οι ιδέες, οι κοσμοθεωρίες και οι προκαταλήψεις οικουμενοποιήθηκαν πριν από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Και έγιναν υλικό καταστροφικών πολέμων, κοινωνικών επαναστάσεων, εγκλημάτων εναντίον της ανθρωπότητας. Όσο και να διαβάζει κανείς παραμένει στην περιοχή της ημιμάθειας: η ημιμάθεια μπορεί να αποβεί επικίνδυνη αν συνδυαστεί με την εξουσία· αλλά, για όσους από μας δεν κατέχουμε εξουσία, δεν πειράζει – το πολύ-πολύ να γίνουμε γελοίοι.
Πηγή: www.bookpress.gr (Σώτη Τριανταφύλλου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου