Οι συναντήσεις των ομάδων, που αυτή τη στιγμή αριθμούν εικοσι τρία μέλη, πραγματοποιούνται κάθε μήνα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Λεμεσό.

9/5/11

Θοδωρής Καλλιφατίδης Μία συνέντευξη



Θοδωρής Καλλιφατίδης
Συνέντευξη
  • Τα ελληνικά του είναι τέλεια. Μόνο λιγάκι χαμηλόφωνα, πιο αραιά και κόβονται απότομα. Δεν είναι το ελαφρότατο αξάν που προδίδει τη μακρά απουσία. Είναι η βαθιά επιθυμία του να διαβεβαιώσει τον άλλον πως είναι σαν όλο τον κόσμο, «εντελώς όπως όλος ο κόσμος», όπως ο Ξένος του Καμύ. Στα βιβλία του είναι πιο κοφτερός. Πιο ασφαλής. Περισσότερο Ελληνας επειδή αντικρίζει «μια νέα πατρίδα έξω απ' το παράθυρό του».
Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης είναι ένας από τους πιο γνωστούς συγγραφείς της Σουηδίας. Εχει γράψει δεκάδες βιβλία, πάμπολλα άρθρα, δίνει συνεχώς διαλέξεις, συνεντεύξεις, έχει τιμηθεί με βραβεία, διπλώματα, μετάλλια. Είναι επιφανής αλλά και αγαπητός. Εντούτοις, έπειτα από 25 βιβλία στα σουηδικά και 40 χρόνια ζωής στη Σουηδία, θεωρείται ακόμη μετανάστης συγγραφέας. Ενας επιτυχημένος ξένος. Κι ας έχει πουλήσει πάνω από 1.000.000 αντίτυπα. «Οσο περισσότερο ζύγωνα τη Σουηδία τόσο πιο ξένο μ' έκαναν. Με την πάροδο του χρόνου έγινα ακόμη πιο ξένος».
  • Εχετε παράπονο από τη δεύτερη πατρίδα σας, τη Σουηδία

Δεν μπορώ να το ονομάσω παράπονο. Μάλλον φυσιολογικό είναι να συγκαταλέγομαι στην κατηγορία των μεταναστών συγγραφέων. Πριν από μερικά χρόνια αποτελούσα μόνος μου ολόκληρη την κατηγορία. Με έχουν δεχτεί οι Σουηδοί, με γνωρίζουν, έχω μεγάλη και θερμή επαφή με το αναγνωστικό κοινό μου. Ομως θυμάμαι πάντα ποιος ήταν εκείνος που έφυγε. Ο καλύτερος τρόπος να δεχθείς αυτό που έγινες είναι να θυμάσαι αυτό που ήσουν.
  • Ζείτε όμως και εργάζεστε εκεί πάνω από 40 χρόνια. Ο μετανάστης παραμένει πάντα μετανάστης;
Στη Σουηδία δεν υπάρχει μακρά παράδοση στη μετανάστευση. Το φαινόμενο ξεκίνησε γύρω στο 1962, όταν περίπου πήγα κι εγώ. Σε άλλες χώρες δεν ισχύει αυτό, στη Γαλλία, για παράδειγμα, δεν είχαν κανένα πρόβλημα να θεωρήσουν Γάλλο τον Ιονέσκο. Στη Σουηδία θεωρούμαι (και είμαι) μετανάστης πρώτης γενιάς και ποτέ δεν θα γίνω στα μάτια τους Σουηδός. Σημασία για την ταυτότητά σου έχει το τι θεωρείς εσύ τον εαυτό σου, όχι οι άλλοι.
  • Η γλώσσα καθορίζει την ταυτότητά μας. Εσείς γράφετε λογοτεχνία και στις δύο γλώσσες. Αρχικά στα σουηδικά, από το 1992 και στα ελληνικά. Αυτός ο «διχασμός» επηρέασε την προσωπικότητά σας;
Είναι πράγματι δύσκολο να διατηρήσεις στο ίδιο επίπεδο δύο διαφορετικές γλώσσες, ιδιαίτερα όταν μαθαίνεις τη μία ενήλικος. Ομως εγώ είμαι το ζωντανό παράδειγμα ότι μπορεί κάποιος να τα καταφέρει. Η προσπάθεια να μάθω σουηδικά ήταν μεγάλη, επίμονη, μακρόχρονη. Δεν είναι εύκολο να γράψεις λογοτεχνία σε μια άλλη γλώσσα, χωρίς να παραμελήσεις τη δική σου. Αναγκάστηκα να εμβαθύνω στα σουηδικά για λόγους επιβίωσης, πραγματικής και πνευματικής. Ωστόσο, αν και αισθάνομαι Ελληνας πέρα για πέρα, υπήρξαν αλλαγές στον χαρακτήρα μου και στον τρόπο σκέψης μου, διά μέσου της νέας γλώσσας μου. Μιλάω πολύ πιο ήρεμα, δεν χειρονομώ, δεν φανατίζομαι, είμαι λιγότερο εκρηκτικός. Προσπάθησα να μεγαλώσω τον κόσμο μου αγκαλιάζοντας μια νέα γλώσσα, μια νέα πατρίδα.
  • Σε ποια γλώσσα ονειρεύεστε;
Τα πρώτα χρόνια στα ελληνικά. Μετά άρχισα να βλέπω όνειρα βουβά. Φαίνεται πως γινόταν μια διαδικασία μέσα μου για να ενσωματώσω βαθύτερα τη νέα γλώσσα.
  • Αυτό δείχνει ότι υποστήκατε ένα σοκ. Πώς τα καταφέρατε, ωστόσο, να εισχωρήσετε στη μυστική ζωή μιας νέας γλώσσας ώστε να τη μετατρέψετε σε λογοτεχνία;
Στην πραγματικότητα κατάλαβα τι σημαίνει στα σουηδικά η λέξη «τάφος», όταν έχασα τον πατέρα μου. Τότε ένιωσα τη βαθύτερη σημασία, το πλήρες νόημα της σουηδικής λέξης. Η γνώση μιας λέξης δεν είναι αυτόματα βίωμα, δεν μεταφέρεται αβίαστα στη γραφή σου. Στα σουηδικά ο ήλιος είναι θηλυκός, μια ξανθιά ωραία κοπέλα. Εγώ πάντα τον βλέπω σαν ένα αγόρι, δεν είναι εύκολο να το αλλάξω αυτό. Υπάρχουν δεκάδες λέξεις στα σουηδικά για το χιόνι, το τρεχούμενο νερό, δεν μπορεί κανένας να σου τα διδάξει αυτά. Απαιτείται χρόνος και διαίσθηση για να εμβαθύνεις, ακόμα έχω δυσκολίες καμιά φορά. Πέρασα το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου προσπαθώντας να μάθω και να αγαπήσω κάτι άλλο.
  • Πόσο «άλλοι» είναι οι Σουηδοί; Ισχύει η θεωρία της ψυχρότητας των βορείων;
Οι Σουηδοί είναι πιο συναισθηματικός λαός από εμάς. Και πιο ρομαντικός. Αγαπούν τρομερά τη φύση, γνωρίζουν τα ονόματα όλων των δέντρων, των φυτών, των λουλουδιών. Και ο έρωτας είναι γι' αυτούς ιερός, χωρίς περιορισμούς, απόλυτα φυσιολογικός ακόμα και σε έναν γέρο στα 90 του. Επίσης, στο θέμα της κοινωνικής ισότητας και της ισότητας των δύο φύλων είναι πολύ μπροστά. Και στον σεβασμό της ανεξαρτησίας των παιδιών. Τα κοινά στοιχεία των Σουηδών με εμάς είναι η πλούσια μυθολογία, η προφορική παράδοση, οι αγροτικές ρίζες, τα λαϊκά παραδοσιακά τραγούδια που λένε τρυφερές και πονεμένες ιστορίες.
  • Νιώθετε ποτέ μοναξιά στη Σουηδία;
Η επιφανειακή απομόνωση των πρώτων χρόνων σε μια ξένη χώρα μεταβλήθηκε με τα χρόνια σε εσωτερική. Ομως και από τη φύση μου είμαι άνθρωπος που δεν αγαπά τον συνωστισμό. Ούτε οι Σουηδοί τον αντέχουν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αντικοινωνικοί. Εχουν την ανάγκη της φυσικής απόστασης, η Σουηδία είναι πολύ μεγάλη και απλωμένη χώρα.
  • Στο βιβλίο σας «Φίλοι και εραστές», που κυκλοφορεί τώρα από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, μιλάτε για τα θέματα που σας απασχολούν συχνά στο έργο σας. Για τη μοναξιά, τον ξεριζωμό, την αγάπη, την απιστία, τον θάνατο. Υπάρχει νομίζω μια αυτοβιογραφική πλευρά σε όλα τα έργα σας.
Εχετε δίκιο. Πάντα υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μου μέσα στα βιβλία μου, δεν έχω κανένα δισταγμό να χρησιμοποιήσω βιώματα στα γραπτά μου. Δεν μπορώ να γράψω αλλιώς. Οπως δεν μπορώ να γράψω για πράγματα που δεν πιστεύω. Ο,τι γράφω το υποστηρίζω και στη ζωή μου.
  • Ο ήρωας του βιβλίου συγχώρησε την απιστία της νεκρής γυναίκας του. Εσείς θα μπορούσατε να συγχωρήσετε την απιστία;
Ο άλλος δεν είναι κτήμα μας. Οποιος δεν μπορεί να συγχωρήσει την απιστία σημαίνει ότι δεν έχει μάθει να αγαπάει. Δεν αγαπάμε υπό όρους γραπτού η άγραφου συμβολαίου.
  • Εχετε γράψει ότι κάποτε είχατε μια φίλη που έλεγε ότι ο Ντοστογιέφσκι την έκανε άνθρωπο και ο Τσέχοφ γυναίκα. Και ότι εσάς ο πατέρας σας σάς έκανε άνθρωπο και η μητέρα σας συγγραφέα.
Εγινα συγγραφέας στην Κατοχή, κρατώντας το χέρι της μάνας μου, παρακολουθώντας μια εκτέλεση στο χωριό μου, σε ηλικία 5 ετών. Όταν γύρισα σπίτι, έγραψα για τα μάτια του ανθρώπου που πέθαινε. Από τότε, συνδέω πάντα τη συγγραφή με τη μητέρα μου. Γι' αυτό και όταν πέθανε νόμιζα ότι δεν θα μπορούσα να ξαναγράψω ποτέ πια, σε σημείο που σκεφτόμουν να μην το τολμήσω καν. Τα μάγια λύθηκαν όταν αποφάσισα να γράψω ακριβώς γι' αυτό, για τη μητέρα μου, στο βιβλίο «Μητέρες και γιοι».
  • Μήπως φοβόσασταν ότι με τον θάνατο της μητέρας σας θα χάνατε τη μοναδική πλέον επαφή σας με την πατρίδα σας, δηλαδή με τον εαυτό σας;
Εχετε απόλυτο δίκιο. Με τα χρόνια, όταν επέρχονται όλες οι αφαιρέσεις, ξαφνικά παραμένει ένα πράγμα: η γλώσσα σου και η μητέρα σου.
  • Στο «Φίλοι και εραστές» λέτε ότι η σημασία του αποχωρισμού δεν είναι να γυρίσεις τη σελίδα του βιβλίου της ζωής αλλά να την ξαναδιαβάσεις. Αυτό κάνατε κι εσείς;
Για να ολοκληρωθεί ο κύκλος της ζωής, πρέπει το παρελθόν και το μέλλον να είναι ευθείες παράλληλες. Είναι λάθος να θέλουμε να ξεχάσουμε τα περασμένα, είτε γιατί πονούν είτε από ανάγκη να πάμε παρακάτω. Δεν μπορούμε όμως να κλείνουμε τα κεφάλαια της ζωής μας διά της βίας.
  • Τον φοβάστε τον θάνατο;
Εχω αρχίσει να ασκούμαι καθώς μεγαλώνω.
  • Τι από όλα όσα έχουν γραφτεί για σας δεν θα ξεχάσετε ποτέ;
Μια κριτική σε μια μεγάλη σουηδική εφημερίδα. Εγραφαν ότι ο Καλλιφατίδης έκανε δώρο στη Σουηδία μία ακόμα επαρχία, την Ελλάδα.


Η ΕΘΑΛ σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Σουηδίας στην Κύπρο, τα καταστήματα Public και τις Λέχες Ανάγνωσης "Βιβλιοτρόπιο", "Διά-Λογος" και "Πυρείον" φιλοξενεί στον Τεχνοχώρο στις 18 Μαίου το συγγραφέα Θεόδωρο Καλλιφατίδη.

1 σχόλιο: